اقتصاد دیجیتال یکی از ابعادی است که توجه بسیاری از سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران، کسب و کارها و محققین را به خود جلب کرده است. این مفهوم، هم موجب تغییرات قابل توجه در فرآیندهای کسب‌وکارهای موجود و مدل‌های کسب‌وکار آن‌ها شده است و هم حوزه‌های جدیدی را در دنیای امروز به وجود آورده است که ارزش‌افزوده قابل توجهی در مقایسه با بخش‌های سنتی اقتصاد خلق کرده است. بنابراین آینده‌پژوهی اقتصاد دیجیتال می تواند در تدوین استراتژی های کسب و کارها رویکرد جدیدی ایجاد کند. این امر خودو به خود مسبب روی اوردن کسب کار ها به روشه های هک رشد شده است.

اگر بخواهیم آینده‌پژوهی اقتصاد دیجیتال را بررسی کنیم بیماری کرونا تحول بسار متفاوتی را در زندگی ما و نحوه انجام تجارت و تبادالات مالی تغییر داده است. در حال حاضر، ما تازه در آغاز یک سفر طولانی به آینده در دنیای پسا همه گیری (Post-pandemic) یا پسا کرونا (Post-COVID-19 World) هستیم. هدف این مقاله ارائه چشم‌اندازی از آینده‌های احتمالی اقتصاد دیجیتال با توجه به تأثیر آن بر جامعه، دولت و جامعه تجاری ما است که شامل مدل های تجاری جدید عملی و ممکن است که بر محیط کسب و کار اقتصاد گردشی (Circular Economy) تمرکز دارند. در ادامه، محرک های کلیدی و سناریوهای قابل قبول را ترسیم می کنم.

سناریوهای پسا همه گیری

با در نظر گرفتن دو محرک کلیدی تغییر (U1 و U2)، چهار سناریو را برای آینده شناسایی می شود که به شرح زیر است:
اقتصاد خاموش (Shut-in)، شناسه سلامت جهانی، اقتصاد دایره ای و لنینیسم دیجیتال. شکل ۱ دو محرک کلیدی را که عبارتند از پیشرفت های اکوسیستم (Ecosystem) و فناوری سلامت (یا به طور خلاصه HealthTech) نشان می دهد.

در ماه‌ها و سال‌های آینده، تحولات مخرب و نوآورانه پاسخ‌های متفاوتی را به شیوع جهانی می‌طلبد. به منظور آمادگی برای طیف وسیعی از نتایج احتمالی، سناریوهای زیر ارائه شده‌اند و من معتقدم که در نظر گرفتن آنها می‌تواند به عنوان خروجی در حمایت از فرآیند یافتن پاسخ‌های انعطاف‌پذیر و انعطاف‌پذیر عمل کند:

اقتصادی خاموش ” کنترل از راه دور برای ماندن ” (سناریو ۱)

در اقتصاد خاموش پاسخ به همه‌گیری تا کنون، قفل کردن مردم (lock-down) و تعطیلی عملیات برای محدود کردن سرایت بود. دفترهای خانگی (Home-office) و آموزش در خانه و از راه دور به یک هنجار جدید تبدیل شده است. تا زمانی که واکسنی وجود نداشته باشد، ماندن در خانه و محدود کردن تماس های شخصی از معدود محافظت ها در برابر همه گیری است. از این رو، خدمات کسب و کار آنلاین به رشد خود ادامه خواهند داد و کسب و کارهای بیشتری در صورت امکان دیجیتالی خواهند شد. دسترسی از راه دور و کار باقی می ماند. توسعه از «shut-in-home» به «اshut-in economy» تغییر خواهد کرد (Smiley, 2020). دیجیتالی شدن و هوش مصنوعی توسعه محصولات آنلاین و خدمات (عمومی) را بیشتر پیش خواهد برد.

شناسه سلامت جهانی ” کلید هویت جدید ضروری است ” (سناریو ۲)

در این سناریو شناسه سلامت جهانی یک کلید هویت جدید ضروری است. نه تنها پاسپورت فرد، بلکه شناسه سلامت جهانی جدید مجوز ورود به کشور یا دسترسی به امکانات را فراهم می کند (Mozur et al., 2020). در فرآیند شناسنامه سلامت جهانی، خدمات جدید همچنین می تواند منجر به مدیریت هویت غیرمتمرکز (DID: Decentralized Identity) شود که فرآیند صدور اسناد شخصی حقوقی را ساده می کند. با این حال، اجرای همه حقوق حفاظت از داده‌ها طبق مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها (GDPR) برای شرکت‌کنندگان در اکوسیستم بسیار مهم است، به عنوان مثال فردی که داده‌ها را وارد می‌کند باید آن‌ها را نیز کنترل کند. GDPR برای حفظ حریم خصوصی و امنیت توسط اتحادیه اروپا (EU) به اجرا گذاشته شد و در حال حاضر «سخت‌ترین قانون حفظ حریم خصوصی و امنیت در جهان است و یک محیط تجاری قوی با قوانین و مسئولیت‌های کاملاً مشخص را تضمین می‌کند» (GDPR، ۲۰۲۰).

اقتصاد دایره‌ای «شامل پایداری» (سناریو ۳)

برای حفظ و ایجاد پایدرای (Sustainability) حتما حمایت اقتصاد دایره ای فراگیر نیاز هست. اقتصاد دایره ای که لزوم پایداری را در کسب و کارها پر اهمیت می کند، داشتن یک پیش شرط ضروری، سیاست ها و مقررات دولتی (از جمله CO _۲ مدل‌های مالیاتی و قیمت‌گذاری)، مدل‌های کسب‌وکار جدیدی که در آنها پایداری در کانون توجه قرار دارد، پدیدار خواهند شد. دیجیتالی شدن می تواند راه را از «اینترنت اشیا (IoT) به اقتصاد اشیا (EoT)» هموار کند (IBM, 2020) که در آن یک اکوسیستم یکپارچه و کل نگر قلب را تشکیل می دهد. اکوسیستم را می توان مانند یک پرونده دیجیتالی مدیریت کرد (به عنوان مثال فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT)) که در آن تمام اطلاعات مرتبط در مورد کل چرخه عمر محصولات و خدمات ذخیره می شود، به عنوان مثال در یک زنجیره بلوکی (آکسفورد، ۲۰۱۹). تنها نقطه تماس می تواند شناسه سلامت جهانی جدید برای مصرف کننده و شناسه تجاری دیجیتال برای فروشنده باشد. شکل ۲ مفهوم اقتصاد دایره ای با فناوری بلاک چین را نشان می دهد.

به منظور محافظت از خود در برابر سرایت، هوش مصنوعی به پلیس سلامت و لنینیسم دیجیتال (Digital Leninism) تبدیل خواهد شد. رویکرد در حال هموار کردن راه است  (Nass, 2019). این بدان معنی است که مقامات دولتی، منطقه ای و محلی در مورد یک شخص بسیار بیشتر از امروز می دانند. ما می‌توانیم این پیشرفت را در چین یا سنگاپور ببینیم زیرا کنترل دیجیتالی به مهار گسترش ویروس کمک کرده است (Lichfield, 2020). در اسرائیل، جمع آوری و جابجایی افراد با ردیابی داده های تلفن همراه شهروندان به طور موثر کنترل شده است. نظارت بیشتر و فناوری دسترسی به استاندارد جدید تبدیل خواهد شد و به شخص اجازه ورود به یک مرکز، سینما، رستوران یا کشور را می دهد. این به وضوح دنیای «برادر بزرگ در حال تماشای شماست» است که همه چیز در آن ذکر شده است. فعالیت‌های مشکوک یا احتمالی توسط الگوریتمی در نظر گرفته می‌شود که از یادگیری ماشین و هوش مصنوعی حداکثر استفاده می‌کند. بسته به نظام سیاسی و قوانین، توسعه با سرعت های متفاوتی صورت می گیرد.

منابع:

– Journal of Futures Studies

– Frommelt O. C. (2020). 360° Vehicle Life Cycle Management with Blockchain Technology. IfM-Impulse, Institut für Management, Salzburg, Issue #18, p. 14-21.

– GDPR.eu. (2020). GDPR Archives – GDPR.eu. [online]Available at: https://gdpr.eu/tag/gdpr/ [Accessed 10 July 2020].

– IBM. (2020). The Economy of Things. [online]Available at: https://www.ibm.com/thought-leadership/institute-business-value/report/economyofthings [Accessed 12 May 2020].

– Lichfield, G. (2020). We’Re Not Going Back To Normal. [online]MIT Technology Review. Available at: <https://www.technologyreview.com/2020/03/17/905264/pandemic-social-distancing-18-months/> [Accessed 11 June 2020].

– Mozur, P., Zhong R. and Krolik A. (2020). In Coronavirus Fight, China Gives Citizens A Color Code, With Red Flags. [online]Nytimes.com. Available at: <https://www.nytimes.com/2020/03/01/business/china- coronavirus-surveillance.html> [Accessed 10 May 2020].

– Nass, M. (2019). Digital-Leninismus. [online]Zeit.de. Available at: <https://www.zeit.de/2019/48/china-hongkong-ueberwachung-unterdrueckung-digital-leninismus> [Accessed 9 June 2020].

– Oxford. (2019). Oxford Blockchain Strategy Programme. Course outline. Said Business School, University of Oxford.

– Smiley, L. (2020). The Shut-In Economy. [online]Medium. Available at: <https://medium.com/matter/the-shut-in-economy-ec3ec1294816> [Accessed 12 June 2020]

– Digital Leninism: The Complex, Dangerous Relationship Between Tech Giants and the Chinese Communist Party

ترجمه و تالیف: دکتر سعید میرزائی