خرد جمعی یا هوش جمعی (Wisdom of the crowd)

خرد جمعی یا هوش جمعی میانگین برآیند نظرات گروهی از افراد به جای استفاده از یک فرد متخصص می باشد.
پژوهشگران بر این باور هستند که هوش جمعی از آنجا برمی آید که افراد گروه تا چه اندازه با یکدیگر همکاری می‌کنند. برای نمونه، گروه‌هایی که افراد آن را کسانی با “حساسیت اجتماعی” افزون تر تشکیل می دادند دارای خرد جمعی بالاتری بودند.

کریستوفر کبریس، یک روانشناس و استادیار روان شناسی در یونیون کالج نیویورک می گوید: “حساسیت اجتماعی به این ارتباط دارد که اعضاء تا چه اندازه به خوبی احساسات یکدیگر را درک می‌کنند.”
ولی او می افزاید که: “همچنین در گروه‌هایی که یک فرد نقش چیره داشت، این گروه‌ها از هوش جمعی کمتری، در مقایسه با گروه‌هایی که در آن‌ها جریان بحث چرخش متعادل تری داشت، برخوردار بودند.”

استفاده از خرد جمعی در آینده پژوهی و تحقیقات بازار

ایجاد کارگروه‌های اندیشه ورزی، اتاق‌های فکری که بتوان از خرد جمعی در جهت تصمیمات خبرگان در حوزه های مختلف استفاده نمود و میانگین نظرات آن، خرد جمعی گویند.
معمولاْ در تحقیقات بازاریابی با تحقیق در یک جامعه آماریِ قابل تعمیم مشخص بر اساس مدل مورگان، می توان نتایج را به جامعه هدف تعمیم داد و تحلیل و تصمیم گیری های استراتژیک را با استفاده از این خرد جمعی درست تر و دقیق تر انجام داد.
همچنین علم آینده پژوهی با استفاده از خرد جمعی خبرگان به نتایج و تحلیل روندهای آینده می پردازد.

وقتی شرایط برای خرد جمعی فراهم باشد، گروه بزرگی از جامعه آماری که لزوماً متخصص هم نیستند، تجمیع میانگین پاسخ های آنها می تواند در حد متخصص‌ها یا حتی بهتر از آنها علم کند. این فرآیند برای انواع پرسش های مطرح در کسب و کار، فروش، بازاریابی، پیش‌بینی روندهای اقتصادی و سیاسی، آزمایشات علمی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

آینده پژوهی چیست؟

واقعیت خرد جمعی

در واقع هر وقت عده زیادی را کنار هم جمع نماییم و از ایشان نظرسنجی کنیم، خرد حمعی اتفاق نمی افتد. مشکل رایج نکته ای است که به Groupthink معروف است. تفکر گروهی یا همان Groupthink بدین معناست که افکار جمع روی فرد تاثیر می گذارد و به زبان دیگر رفتار جمعی بر رفتار فردی تاثیر بسازیی دارد. این مفهوم در کتابی به نام The Wisdon of Crowds اثر James Surowiecki  کامل توضیح داده شده است که نویسنده چهار عامل برای به وجود آمدن خرد جمعی را لازم می داند که به شرح ذیل می باشد:

۱- تنوع آرا

اگر یک حجم نمونه از جامعه آماری کاملاْ هم‌رای را بعنوان نمونه جامعه ای انتخاب کنبم، بعلت عدم راعایت تنوع آرا در نظر سنجی ها نتیجه مناسبی کسب نخواهیم نمود. بنابراین بهتر است که از جامعه آماری مختلف، پراکنده و تصادفی که با تجربه‌ها، دانش و نظرات مختلف کنار هم جمع شده اند، نظر سنجی نمود. بنایراین پراکندگی و تصادفی بودن و تنوع آرا در تجزیه و تحلیل داده ها امری بسیار مهم است. البته در تحقیقات بازاریابی ما از داده های تصادفی بازار مورد هدف خود را کشف می کنیم.

۲- استقلال آرا

افراد نباید روی نظر یکدیگر تاثیر بگذارند. یعنی نظر سنجی می بایستی کاملاً بصورت مستقل و جدا از یکدیگر پرسیده شود. البته در برخی از مطالعات در حوزه بازاریابی و مباحث خلاقیت فقط بهمنظور هم افزایی از اتاق فکر استفاده می شود ولی برای نتیجه گیری در خرد جمعی باید استقلال آرا حفظ شود.

۳- عدم مرکز قدرت:

در مطالعات به روش خرد جمعی، افراد باید به شکلی خودجوش و نامرکزگرا در کنار هم قرار گیرند تا آزادی عقایدشان از بین نرود. این امر موجب می شود که بتواند بصورت آزاد و مستقل پاسخگو باشند تا نتیج تجزیه و تحلیل داده ها قابل تعمیم و مستند باشد.

۴- ترکیب:

در خرد جمعی نظرات افراد می بایستی به شکلی مناسب با هم تجمیع، ترکیب، طبقه بندی و گروه بندی گردد و پس از آن کی بایستی از نظرات جمع آوری شده یک میانگین موزون گرفته شود. این امر باعث می شود تا نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها تبدیل به یک خرد (Wisdom) گردد.

نظریه گالتون

قبل از اینکه به نظریه گالتون بپردازیم بهتر است ایشان را بهتر بشناسیم. فرانسیس گالتون (Sir Francis Galton) یک مخترع، جغرافی دان، هواشناس، جستجوگر مناطق حاره‌ای، از پیشگامان علم ژنتیک، مردم‌شناس و آماردان بود. همچنین گالتون پسرعمهٔ چارلز داروین بود. او بنیان‌گذار علم به‌نژادی (اصلاح نژاد انسان) بود که در آن اعتقاد بر این است برخی از نژادها بر برخی دیگر برتری دارند. ایشان را بعنوان پدر آزمون هوش می شناسند و تحلیل آماری به روش امروزی از دیگر ابداعات اوست.

داستان کامل نظریه گالتون

اما یکی از نظزیه های معروف ایشان “نظزیه گالتون” می باشد که ایشان در سال ١٩٠۶، در شهر پلیموت در یک بازار مکاره یک آزمایشی انجام دادند. در آن روز خاص گالتون در بازار مکاره سالیانه‌ای که در غرب انگلستان برگزار می شد مراجعه کرد و انتخاب این محل بدین منظور بود که آنجا، جایی بود که زارعین احشام خود را از گوسفند و اسب و خوک و غیره برای ارزش‌یابی و قیمت‌گذاری به آنجا می‌آوردند.

حضور دانشمندی مانند گالتون در چنان جمعی غیرعادی به نظر می رسید ولی چون گالتون در حوزه هایی چون اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی و ذهنی و مطالعه در خصوص پرورش نسل و … سابقه داشت، به شدت اعتقاد داشت که در یک جامعه تنها تعداد اندکی، مشخصه‌ های لازم برای هدایت سالم آن جامعه را در خود دارند و از همین رو مطالعه مربوط به مسائل وراثت و نیز پرورش نسل، همیشه از علایق وی بود.

او بخش بزرگی از عمر خود را صرف اثبات این نظریه کرده بود که اکثریت افراد یک جامعه فاقد ظرفیت لازم برای اداره جامعه هستند.
آن روز یک مسابقه برگزار می شد که یک گاو نر فربه انتخاب شده بود و در معرض دید عموم در آن بازار مکاره قرار می گرفت. هر کس که تمایل به شرکت در مسابقه را داشت باید ۶ پنس می‌پرداخت و در ازای آن یک وورقه‌ای مهر شده راتحویل می‌گرفت. درآن ورقه بایدتخمین وزن گاو نر نوشته می شد.

پس نزدیک‌ترین تخمین به واقعیت برنده مسابقه بود و جوائزی به صاحب آن برگه تعلق می‌گرفت. آن روز حدود ٨٠٠ نفر در مسابقه شرکت کردند تا شانس خود را بیازمایند. افراد (حجم نمونه جامعه آماری مورد هدف) از انواع تیپ و طبقه‌ای بودند، از قصاب گرفته تا کشاورز و مردم عامی بی تخصص.

گالتون این آزمایش را بعداً بصورت یک مقاله‌ در مجله علمی «طبیعت» منتشر کرد و حجم نمونه خود را به کسانی تشبیه کرد که در مسابقات اسبدوانی شرکت می کنند و بدون کمترین دانشی در موردِ اسب ها و مسابقه و تنها بر اساس شنیده‌های خود از دوستان و آشنایان، رسانه ها و روزنامه و مجلات آن روز و… (مثل بازاریابی دهان به دهان WOM)، بر روی اسبها شرط می‌بستند. اما نتایج به دست آمده از تحقیق برای گالتون بسیار جالب بود؛ میانگینِ موزون نظرات افراد یعنی وقتی با هم جمع شده و معدل گرفته می‌شود در صورتی که متخصص هم نباشند به واقعیت نزدیک است. بنابراین گالتون آن مسابقه را به یک تحقیق علمی تبدیل نمود که بعد ها به نظریه گالتون شهرت یافت.

شرح پژوهش گالتون یا مسابقه

پس از پایان مسابقه و اهداء جوایز، گالتون ورقه‌هائی را که افراد نظرات خود را در خصوص وزن گاو نر منعکس کرده بودند از مسئولین مسابقه به قرض گرفت تا مطالعات آماری خود را بر روی آنان انجام دهد. مجموعا ٧٨٧ نظر داده شده بود. گالتون به غیر از تهیه یک سری منحنی آماری دست به محاسبه میانگینِ نظرات زد.
بدون شک تصور او این بود که عدد مزبور فرسنگ‌ها از عدد واقعی فاصله خواهد داشت چرا که از دید وی افراد خنگ و عقب مانده در آن جمع اکثریت قاطع را تشکیل می‌دادند. بنابراین میانگینِ نظرات حجم نمونه این بود که گاو نر ١١٩٧ پوند وزن دارد! و اما وزن واقعی گاو که در روز مسابقه وزن کشی شد ١١٩٨ پوند بود.

اثبات نظریه گالتون به خودش

بله گالتون اشتباه می‌کرد. تخمینِ جمع میانگین نظرات بسیار به واقعیت نزدیک بود.
بنابراین گالتون بر اساس نتایج نبدست آمده نشان داد که قضاوتهای جمعی و دموکراتیک از اعتبار بیشتری نسبت به آنچه که خودش انتظار داشت، برخوردار هستند.
بنابراین در خرد جمعی نظرات هر فرد دو عنصر را در درون خود نهفته دارد:
۱- اطلاعات درست
۲- اطلاعات نادرست
اطلاعات درست از آن رو درستند که هم ‌جهت هستند و بر روی یکدیگر انباشته می‌شوند اما خطاها و یا اطلاعات نادرست در جهات مختلف و غیرهمسو عمل میکنند بنابراین تمایل به تعدیل یکدیگر دارند و نهایتاً نتیجه این می‌شود که پس از جمع نظرات آنچه که می‌ماند اطلاعات درست است.

منبع:

– کتاب خردجمعی اثر جیمز سوروویکی
– کانال رسمی دکتر سعید خزائی
–  The Wisdon of Crowds: James Surowiecki · ۲۰۰۵ 
– M. Merrington and J. Golden (1976) A List of the Papers and Correspondence of Sir Francis Galton (1822–۱۹۱۱) held in The Manuscripts Room, The Library, University College London. The Galton Laboratory, University College London (typescript), at Section 88 on p. 
– “Francis Galton – Biography, Books and Theories“. famouspsychologists.org. Retrieved
– Rich, Laura (2010-08-04). “Tapping the Wisdom of the Crowd”. The New York Times. ISSN ۰۳۶۲-۴۳۳۱. Retrieved ۲۰۱۷-۰۴-۰۳٫

گردآوری و تالیف: دکتر سعید میرزائی